Ioanna PAPADAMAKI uzyskała tytuł doktora nauk prawnych na Uniwersytecie Paris Panthéon-Assas. Jest autorką pracy magisterskiej na temat pomocy publicznej o charakterze fiskalnym w prawie Unii Europejskiej, która została wykonana pod kierunkiem profesora Dominique'a Berlina.

S.X. Jakie jest Twoje wykształcenie akademickie?

Ioanna PAPADAMAKI: Mam tytuł magistra prawa Uniwersytetu w Salonikach, Grecja. Po ukończeniu studiów magisterskich w zakresie prawa wspólnotowego na tym samym uniwersytecie, przyjechałem do Francji, aby odbyć staż w ramach studiów magisterskich w zakresie zaawansowanego prawa publicznego na Uniwersytecie Paris II, gdzie następnie ukończyłem pracę magisterską.

S.X. Co było tematem Twojej pracy dyplomowej? Dlaczego wybrałeś ten temat?

Ioanna PAPADAMAKI: Stosowanie przez państwa członkowskie zachęt podatkowych, które mogą utrudniać wolną konkurencję, staje się coraz częstsze - co potwierdzają bieżące wydarzenia. Wystarczy wspomnieć o przypadkach takich firm jak Starbucks, Fiat, Apple, które są zmuszone do zwrotu kwot sięgających niekiedy kilku miliardów euro w zamian za pomoc podatkową, którą otrzymywały przez kilka lat. W podejściu bardziej teoretycznym częstotliwość stosowania pomocy podatkowej wzbudziła zainteresowanie doktryny w odniesieniu do klasyfikacji tych środków podatkowych jako pomocy i spowodowała krytykę celu monitorowania takiej pomocy ze strony władz Unii, które są czasami oskarżane o wykorzystywanie takiego monitorowania jako środka harmonizacji podatków bezpośrednich. Są to uwagi i pytania o dużym znaczeniu prawnym, a także politycznym, które jednak nie były przedmiotem badania dotyczącego konkretnie pomocy podatkowej.

Zdecydowałem się wówczas na przygotowanie pracy magisterskiej poświęconej pomocy publicznej o charakterze fiskalnym w prawie Unii Europejskiej, wybór ten uzasadniony był aktualnością tematu, jego oryginalnością, ale także wagą zagadnień związanych z tą tematyką. Temat ten, choć z pozoru techniczny, dotyka podstawowej kwestii podziału kompetencji między państwami członkowskimi a Unią w dziedzinie podatków bezpośrednich. W ostatecznym rozrachunku monitorowanie pomocy podatkowej umożliwia ponowne przyjrzenie się zakresowi uprawnień Unii w dziedzinie podatków bezpośrednich i ewentualne ponowne wyznaczenie linii podziału między suwerennością podatkową państw członkowskich a jej dopuszczalnym ograniczeniem przez prawo unijne.

S.X. Opowiedz nam o głównych ideach swojej pracy dyplomowej.

Ioanna PAPADAMAKI: Cele unijnego prawa podatkowego są przedstawiane przez doktrynę przez podwójny pryzmat: istnieją mechanizmy, które kontrolują krajowe systemy podatkowe oraz mechanizmy, które ustanawiają zasady mające zastosowanie w prawie krajowym; innymi słowy, istnieją środki, które prowadzą do negatywnej integracji krajowych podatków lub pozytywnej integracji. Moja teza opiera się na głównej hipotezie, że krytyka dotycząca celu kontroli pomocy podatkowej jest udowodniona, hipotezie, która otwiera drzwi do kilku kierunków myślenia i pytań. Jaki jest prawdziwy cel lub, jeszcze lepiej, wielość celów kontroli pomocy podatkowej? Jeżeli zostanie potwierdzone, że cel początkowy został przekroczony, jakie są tego przyczyny? Ponadto, jakie byłyby ewentualne konsekwencje dla struktury unijnego prawa podatkowego oraz dla podziału kompetencji między państwami członkowskimi a Unią w dziedzinie podatków bezpośrednich?

S.X. Jaki jest twój wniosek?

Ioanna PAPADAMAKI: Pod koniec mojego badania, po usystematyzowaniu metody identyfikacji pomocy podatkowej, starałam się podkreślić funkcjonalność kontroli pomocy podatkowej: jako środek zakazu środków podatkowych mogących zakłócić konkurencję na rynku wewnętrznym i jako instrument w ramach regulacji szkodliwej konkurencji podatkowej, przedstawia się ona jako "substytut" harmonizacji podatkowej. Zastępstwo to przybiera formę nowej metody integracji pozytywnej (lub lepiej, quasi-pozytywnej), która wchodzi w zakres techniki koordynacji krajowych systemów podatkowych, koordynacji, która odbywa się w imię i zgodnie z celami wspólnego interesu europejskiego.

Czy po tej "odnowie" w strukturze unijnego prawa podatkowego i w zakresie kompetencji Unii w dziedzinie podatków bezpośrednich można mówić o zmianie w rozumieniu podatków krajowych? Czy ta ostatnia, początkowo stanowiąca przeszkodę, może teraz stać się środkiem realizacji celów leżących we wspólnym europejskim interesie? Wydaje mi się, że na te pytania należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Na szczeblu europejskim pojawia się pozytywne postrzeganie krajowych systemów podatkowych, co można uznać za wskaźnik prowadzący do powstania prawdziwej unijnej polityki podatkowej, która z kolei byłaby środkiem realizacji różnych polityk Unii, przy czym opodatkowanie jest postrzegane jako mediana przewijająca się przez wszystkie sektory.

S.X. Czy rozumienie pojęć ekonomicznych miało wpływ na treść Twoich studiów?

Ioanna PAPADAMAKI: Rola analizy ekonomicznej staje się coraz ważniejsza w dziedzinie pomocy państwa, nie osiągając jednak takiego stopnia zaangażowania, jaki charakteryzuje tę analizę w prawie antymonopolowym. Przyjmuje się, że do oceny zakłóceń konkurencji i wymiany handlowej potrzebna jest bardziej szczegółowa analiza ekonomiczna, tj. w pierwszej kolejności do potwierdzenia kwalifikacji środka podatkowego jako pomocy, a następnie do zbadania jego zgodności z rynkiem wewnętrznym. Nie mogłem więc pominąć tak ważnego, wręcz niezbędnego elementu w studiowaniu mojego tematu.

S.X. Jeśli tak, to jak badacz prawa może poradzić sobie z trudnościami związanymi z inną, nieznaną mu dziedziną nauki?

Ioanna PAPADAMAKI: Przede wszystkim badacz musi na pewno poszerzyć spektrum swoich lektur. Na przykład, doraźne sięganie po niektóre podręczniki do ekonomii może być bardzo przydatne. Konieczne jest również uważne czytanie wszelkich dokumentów dotyczących - najczęściej nietypowych aktów - pochodzących od instytucji Unii i wyjaśniających ich tok postępowania, które mogą dostarczyć przydatnych wskazówek w tym zakresie. Po drugie, naukowcy nie powinni wahać się przed omawianiem swoich trudności z dyrektorem lub innymi naukowcami.